POGODA

Reklama


Wydarzenia

Dr Józef Pluciński • Poniedziałek [09.04.2012, 21:42:26] • Świnoujście

Kartki z dziejów Przytoru (1)

Kartki z dziejów Przytoru (1)

Przytorska ulica przed kilku laty. (fot. Andrzej Ryfczyński )

Przy każdej okazji, gdy piszę o miejscowościach znajdujących się po wschodniej stronie Świny staram się wykazać, że rozwijały się one i były znane już wiele wieków, zanim na lewobrzeżu powstał port i miejska osada, dzisiejsze Świnoujście. Nie inaczej też było w wypadku Przytoru, któremu poświęcić chcę krótki cykl opowieści historycznych.

Już w początkach XIV wieku w dokumentach pisanych pojawiła się nazwa kościelnej wioski Prittür, dzisiejszego Przytoru, która już odpowiednio długo już istnieć musiała, gdyż była uznawana za największą wieś na wyspie Wolin. W jednym z dokumentów z roku 1394 występuje wójt z Przytoru nazwiskiem Marcin Steding. Porastające wyspę Wolin dziewicze puszcze, były siedliskiem wspaniałej zwierzyny i ulubionym terenem łowieckim książąt pomorskich. Prawdopodobnie w okolicy Przytoru znajdował się pałacyk lub zameczek myśliwski, w którym kwaterowali podczas polowań książęta i towarzyszący im łowcy. Jeszcze przed II wojną światową, ówcześni mieszkańcy pokazywali małe wzniesienie położone nieco na wschód od dawnej szkoły, nazywane powszechnie „wzgórzem zamkowym”. Nazwa ta pozostaje też chyba w związku z kronikarskim zapisem głoszącym, że w 1458 roku przybyli tu na statkach uzbrojeni mieszkańcy Szczecina i spalili znajdujący się tam należący do księcia zamek i pobliska komorę celną, w odwecie za nakładane wysokie cła. W roku 1560 we wsi znajdowało się 31 gospodarstw. Na prymitywnej mapce z 1580 roku wśród kilku pokazanych miejscowości na wyspie, znalazł się też Przytór. A więc jak na zwykłą wieś całkiem bogata historia.

Kartki z dziejów Przytoru (1)

Fragment mapy z XVI wieku. Na wyspie Wolin zaznaczona jest miejscowość „Pritter”. (fot. Archiwum autora )

Swe znaczenie zachował też Przytór w kolejnych wiekach, kiedy był największą na wyspie Wolin wsią. W XVIII stuleciu, zamieszkiwało ją ponad 400 mieszkańców o bardzo zróżnicowanym stopniu zamożności. Odnotowano tu wówczas m.in. 27 rolników, trudniących się również rybactwem, tyluż rolników małorolnych i 6-ciu zamożniejszych. Była też liczna gromadka bezrolnych wynajmujących się do pracy u zamożniejszych sąsiadów, szczególnie w okresie żniw czy koszenia łąk. We wsi zamieszkiwał także młynarz, kościelny, kowal, smolarz a także bednarz. Zabudowa przed wiekami rozciągała się wzdłuż jednej, głównej ulicy przy której mieścił się także kościół i karczma. Część domów, co jeszcze dzisiaj widać, stawiano nad wodą dla ułatwienia rybołówstwa. Budowano domy, jak to ówczesnym Pomorzu, o drewnianej konstrukcji szkieletowej wypełnionej gliną, kryte strzechą trzcinową. Przez wieki były to budynki bez kominów, z otworem w dachu, przez który wydobywał się dym z otwartego paleniska znajdującego się w izbie. Były to tzw. kurne albo też dymne chaty. W chacie takiej, w szczególnie ostre zimy zamieszkiwali ludzie razem ze zwierzętami gospodarczymi. Później, około XVI – XVII wieku nastąpił w tym względzie postęp i rozpowszechniły się budynki z krytym paleniskiem i kominem. Bardziej okazałymi budowlami, ale nie tak znowu specjalnie, był dom wdów po pastorach oraz dom pastora, oba o konstrukcji ryglowej, kryte trzciną.

Kartki z dziejów Przytoru (1)

Przez wiele wieków, w zabudowie wsi dominowały chaty kryte strzechą. (fot. Archiwum autora )

Około 1590 roku na obrzeżach wsi, na łąkach między Przytorem a Ognicą, książęcy urzędnik Cannes von Bröder założył należące do książąt pomorskich duże gospodarstwo mleczarskie nazywane „Stutthof”. Obowiązek zbierania i przekazywania siana na rzecz tego gospodarstwa, spadł na mieszkańców Przytoru, jak też pobliskich miejscowości Ognica i Klicz. Oni też musieli książęcego bydełka doglądać i chronić w czasie powodzi, czy niebezpieczeństwa ze strony dość często wówczas występujących tu wilków. Ten przymus pracy na rzecz książęcego gospodarstwa, jak i innych świadczeń wynikał z tego, że grunty, które rolnicy użytkowali, były własnością księcia.

Kartki z dziejów Przytoru (1)

Podobnie, jak przed wiekami siano zbierano na pobliskich wyspach. Zdjęcie z 1920 r. (fot. Archiwum autora )

Swoje znaczenie dla najbliższego regionu zawdzięczał Przytór też temu, że znajdowały się tu szczególnie ważne dla ówczesnych wsi instytucje. Jedną z nich był warsztat kowalski. Powstał on w 1764 roku a jego założycielem był kowal Johann Schmidt, który przywędrował tu prawdopodobnie ze szwedzkiego Pomorza i zadeklarował chęć osiedlenia się i prowadzenia warsztatu kowalskiego. Z tego tytułu otrzymał 6 lat zwolnienia od świadczenia podatku oraz materiał na zbudowanie domu, jak też odpowiednio duży grunt do założenia domostwa i warsztatu. Po upływie podatkowej wolności, od 1771 roku płacił on do kasy wolińskiego urzędu 2 talary rocznie. Pozycja jaką wówczas zajmowali kowale „koncesjonowani” przez państwo, była wyjątkowa. Mieli oni bowiem zagwarantowany monopol na wykonywanie tych usług w okolicy i mieszkańcy mieli obowiązek korzystania tylko z jego usług.

Kartki z dziejów Przytoru (1)

Wiejski kowal według XVI – wiecznej ryciny.(fot. Archiwum autora )

Równie ważną rolę w tamtych czasach odgrywali na wsi młynarze. Młyn wiatrowy ( wiatrak ), zbudowany został w Przytorze w 1734 roku przez przybyłego tu młynarza Christofera Ugena. Budowa młyna na łąkowych i zalesionych terenach była przedsięwzięciem dość ryzykownym, ponieważ uprawa zbóż była tu stosunkowo niewielka, a zatem nie można było spodziewać się zbyt wielkiego zysku dla młynarza. Wcześniej żaden z młynarzy nie miał ochoty budowania tu wiatraka, mimo urzędowych, w tym także finansowych zachęt. Gdy wreszcie został zbudowany, przechodził w kolejnych latach w ręce kolejnych młynarzy w drodze dziedziczenia lub sprzedaży. Z różnymi perypetiami, kilkakroć przebudowywany i remontowany, przetrwał do początków XX wieku. Podobnie jak kowal, także urzędowo uznany młynarz posiadał we wsi i okolicy monopol na świadczenie usług.

Kartki z dziejów Przytoru (1)

Przytorski wiatrak na pocztówce z początku XX wieku.(fot. Archiwum autora )

O dalszych dziejach wioski Przytór i jego mieszkańcach opowiem w odcinku kolejnym.


źródło: www.iswinoujscie.pl


Zaktualizowano: Piątek [05.09.2014, 12:44:39]

komentarzy: 22, skomentuj, drukuj, udostępnij

Twoim Zdaniem

Dodaj Komentarz

Dodając komentarz akceptujesz
Regulamin oraz Politykę prywatności.

Zauważyłeś błąd lub komentarz niezgodny z regulaminem?
 
Oglądasz 1-22 z 22

Gość • Poniedziałek [16.04.2012, 18:25:50] • [IP: 41.215.182.**]

gdazie jest nowa gawęda ?? no gdzie ?? qwa mac !!

Gość • Niedziela [15.04.2012, 15:28:22] • [IP: 217.97.193.**]

witam a kiedy bedzie o Ognicy pozdrawiam

Gość • Piątek [13.04.2012, 23:36:06] • [IP: 37.47.174.***]

Ponton nad kanałem na palach.

Ogre • Piątek [13.04.2012, 18:07:23] • [IP: 31.63.234.**]

Azora? Azor też by dostał szpadlem.

Leśniczy • Piątek [13.04.2012, 17:29:30] • [IP: 217.97.199.**]

Pokaże dokumenty wylegitymuje ew.wypisze mandat a w razie jakiegoś problemu odepnę smycz Azorka..Żarty?

Ogre • Piątek [13.04.2012, 16:58:34] • [IP: 31.63.234.**]

Chyba sobie robisz żarty Leśniczy. Dostaniesz szpadlem i skończy się Twoje Leśniczowanie.

Leśniczy • Piątek [13.04.2012, 15:45:35] • [IP: 217.97.199.**]

Dlatego że jak cię tam zobaczę z piszczałka grzebiącego w ziemi to już po niej i po tobie

Ogre • Czwartek [12.04.2012, 20:32:04] • [IP: 31.63.197.***]

Dlaczego?

Gość • Czwartek [12.04.2012, 19:51:49] • [IP: 46.113.55.***]

A Ponton mieszka w Przytorze ?

jebac • Czwartek [12.04.2012, 17:16:20] • [IP: 95.41.255.***]

Wpis został usunięty ze względu na złamanie prawa lub regulaminu serwisu przez użytkownika/Admin

Gość • Czwartek [12.04.2012, 16:34:03] • [IP: 217.97.199.**]

Lepiej się nie pokuszaj na poszukiwania..

Ogre • Czwartek [12.04.2012, 08:22:06] • [IP: 31.63.225.***]

Można by się pokusić o poszukiwanie jakiś średniowiecznych fantów w okolicach tego wzgórza.

Gość • Czwartek [12.04.2012, 07:42:19] • [IP: 93.94.184.**]

czekam niecierpliwie na kolejne odcinki...

Gość • Środa [11.04.2012, 21:43:44] • [IP: 83.8.1.**]

czyli wzgórze zamkowe jest w Łunowie ciekawe dzięki za info mieszkam w Przytorze od narodzin tj od 1976 interesuje mnie wszystko co ma zwiazek z Historią tej miejscowości

Gość • Środa [11.04.2012, 19:51:23] • [IP: 88.156.233.**]

wzgórze zamkowe to najprawdopodobniej leśniczówka w Łunowie. pl.wikipedia.org/wiki/%C5%81unowo

Gość • Środa [11.04.2012, 11:55:47] • [IP: 79.173.24.**]

Panie doktorze, dziękuję serdecznie i proszę uprzejmie o artykuł poświęcony Warszowowi (od promu do obecnego centrum dzielnicy). Pozdrawiam serdecznie!

Gość • Środa [11.04.2012, 06:45:28] • [IP: 92.42.116.***]

Panie Pluciński, dziękujemy serdecznie i prosimy o więcej :)

Gość • Wtorek [10.04.2012, 17:21:11] • [IP: 83.25.173.**]

Mam pytanie do autora apropo, , wzgórza zamkowego'' znajdowało się na wschód od szkoły ale szkoły która była na ulicy Sąsiedzkiej czy tej która była przy starej mleczarni

Gość • Wtorek [10.04.2012, 10:40:27] • [IP: 81.82.112.***]

A będzie podobny artykuł o Fire City (czyt. Ognica) ?

Gość • Wtorek [10.04.2012, 10:30:37] • [IP: 159.205.72.**]

Będzie podobny artykuł o Karsiborze?

Gość • Wtorek [10.04.2012, 10:21:07] • [IP: 83.21.143.***]

Czyli Prittur starszy od Swinemunde ale jaja.

Gość • Wtorek [10.04.2012, 07:58:04] • [IP: 217.97.199.**]

Ciekawa choć nie doceniana przez włodarzy miasta dzielnica Świnoujścia.Buduje się tu coraz więcej ładnych domków, przybywa letników lecz brak jest połączenia autobusowego z plażą na Warszowie.

Oglądasz 1-22 z 22
■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344 ■ Wiesz o czymś o czym my nie wiemy? Napisz! kontakt@iswinoujscie.pl lub wyślij mms na numer 602 657 344
■ Posiedzenie Komisji Zdrowia i Spraw Społecznych zostało odwołane. O nowym terminie zostaną Państwo powiadomieni. Z poważaniem Grzegorz Koss Przewodniczący Komisji Zdrowia i Spraw Społecznych ■ Rok temu, 24 marca, tragiczne wydarzenie wstrząsnęło mieszkańcami: śmierć trzynastoletniego ucznia Szkoły Podstawowej nr 6 (przy ulicy Kościuszki) pozostaje zagadką, budząc pytania o bezpieczeństwo i sprawiedliwość. Trzy tygodnie przed tym nieszczęśliwym porankiem, chłopiec doświadczył przemocy ze strony kolegi z klasy na terenie dawnej "Penelopy", zdarzenie to zostało zarejestrowane przez kamery. Bójkę oglądało i nagrywało wielu uczniów. Następstwa tego zdarzenia były na tyle poważne, że matka chłopca zdecydowała się na wyjazd do Szczecina na wykonanie tomografii komputerowej głowy dziecka. Lekarz wydał zaświadczenie zwalniające 13-latka z zajęć wf. Chłopiec nadal się źle czuł. ■ Linie 5 i 5T wracają na stałą trasę "Komunikacja Autobusowa” Sp. z o.o. informuje, że od piątku 22 marca 2024 r.: · linie 5 i 5T wracają na stałą trasę w związku z otwarciem ul. Mostowej dla ruchu pojazdów samochodowych, · tymczasowa linia 5O przestanie kursować, · rozkłady jazdy dostępne będą na stronie: www.ka.swinoujscie.pl Szczegółowych informacji udziela całodobowo dyspozytor Spółki pod numerami telefonów: 91 321 45 40 lub 797 403 504. Zachęcamy pasażerów o dokonywanie zakupu biletów i karnetów: · z wykorzystaniem aplikacji GoPay, mPay; · poprzez kasowniki – biletomaty do płatności bezgotówkowych; · w wyznaczonych punktach sprzedaży biletów ■ Od teraz w nocy za dyżur aptek uważane są te pełnione przez kolejne 2 godziny zegarowe między 19:00 a 23:00. Zarządzeniem Prezydenta Miasta Świnoujście Nr 168/2024 z 11 marca 2024 roku określono, że dyżury w porze nocnej na terenie miasta w 2024 roku w godzinach 21:00 – 23:00, będą pełnione przez Aptekę „Centrum Zdrowia” przy ul. Grunwaldzka 21, zaczynając od 16 marca 2024 roku ■ Kradzież aut w Polsce w 2023 to wzrost prawie 36 proc. do poprzedniego roku ■ Premier Donald Tusk po ujawnieniu przez "Newsweeka" nieprawidłowości w Collegium Humanum zarządził przyjrzenie się dyplomom kandydatów do spółek Skarbu Państwa. Nikt z dyplomem tej uczelni nie ma szans na stanowisko. Wśród polityków i działaczy obecnej większości rządzącej zaczęło się ukrywanie związków z Collegium Humanum ■ W sobotę, 2 marca, około godziny 18:00, na ogrodach działkowych, wjazd na końcu ulicy Krzywej, doszło do brutalnego ataku na kobietę. Zdarzenie miało miejsce kilkadziesiąt metrów za świetlicą ogródków działkowych. Ofiara, która doznała obrażeń głowy oraz klatki piersiowej, została niezwłocznie przewieziona do szpitala w Świnoujściu. Niestety, mimo usilnych starań, kobieta zmarła ■ Dostaliśmy list od Mieszkańca Ognicy na temat remontu ulicy Mostowej. "Witam serdecznie Panie redaktorze. Zwracam się z prośbą o zainteresowanie remontem ulicy Mostowej. W ciągu tej drogi występuje mostek na rzece Ognica. Mostek jest w stanie agonalnym. Odpowiada za odwodnienie znajdujących się w około łąk, pastwisk. Z obserwacji wynika że firma, która wykonuje remont nie zamierza poprawić naprawić zapadnięty mostek i dzięki temu udrożnić przepływ wody. Wprost przeciwnie w wyniku zagęszczania ziemi i tłucznia betonowego przepusty pod mostkiem są coraz bardziej zagłębiane. Jeśli tak ma wyglądać remont to lepiej byłoby nie ruszać tej drogi. Proszę o zainteresowanie. Pozdrawiam. Mieszkaniec Ognicy." ■ Jarosław Siergiej nowym prezesem Zarządu Morskich Portów Szczecin i Świnoujście. Spółka Zarząd Morskich Portów Szczecin-Świnoujście jest odpowiedzialna za zarządzanie dwoma ważnymi portami w województwie zachodniopomorskim. Port w Szczecinie oraz port w Świnoujściu odgrywają kluczową rolę w obsłudze morskiego transportu towarowego ■ W środę w Bibliotece Narodowej w Warszawie ogłoszono wyniki 22. konkursu o Nagrody „Magazynu Literackiego KSIĄŻKI”. Jednym z laureatów został Jarosław Molenda i jego książka „Nienacki. Skandalista od Pana Samochodzika”, którą opublikowało Wydawnictwo Prószyński i S-ka. ■ Projekt pod wodą: Dlaczego Park Zdrojowy w Świnoujściu nie wytrzymał deszczu? Park Zdrojowy w Świnoujściu jest znanym miejscem wypoczynku i rekreacji. Obszar pomiędzy ulicami Sikorskiego a Chrobrego został zalany wodą, co stanowi znaczny problem dla terenu, który jeszcze niedawno przechodził proces rewitalizacji. Ostatni, trzeci etap renowacji miał na celu odnowienie i przywrócenie blasku tej zielonej przestrzeni. Jednak pomimo zapewnień o kompleksowym podejściu do projektu, dzisiaj widoczne są poważne niedociągnięcia. Brak odpowiedniego systemu odwodnienia jest najbardziej widoczny w chwili, gdy deszcz pada; nie muszą to być ulewy, aby teren parku zamienił się w rozlewisko ■ W ostatni weekend (3,4 luty) zespoły ratownictwa medycznego udzielały pomocy 18 razy. Były to wezwania do zaburzeń i problemów kardiologicznych, zasłabnięć, duszności, infekcji, krwawienia z przewodu pokarmowego, udaru, jednego zdarzenia drogowego i złego samopoczucia ■