41 lat temu nasz kraj jako jeden z pierwszych ratyfikował Konwencję w sprawie ochrony światowego dziedzictwa kulturalnego i naturalnego. Teraz jako członek Komitetu Światowego Dziedzictwa, którym Polska została w 2013 roku, mamy zaszczyt być gospodarzem 41. sesji – prestiżowego i międzynarodowego wydarzenia, podczas którego podejmowane są decyzje o wpisie miejsc o wyjątkowej powszechnej wartości, stanowiących wspólne dziedzictwo ludzkości, na Listę światowego dziedzictwa UNESCO.
Sam fakt, że jesteśmy członkiem Komitetu, do którego należy jedynie 21 państw z pośród 193, które podpisały Konwencję, jest wyróżnieniem, ale też dowodem na wytrwałość Polski, żeby wejść do tego zaszczytnego grona. Cieszymy się, że równie skuteczna okazała się nasza determinacja w uzyskaniu pozytywnej decyzji UNESCO o byciu gospodarzem 41. sesji, która zostanie zorganizowana w Krakowie – komentuje prof. nadz. dr hab. inż. arch. Małgorzata Rozbicka, Dyrektor Narodowego Instytutu Dziedzictwa.

Zaszczytny udział Polski w organizacji i koordynacji 41. sesji to jeden
z ważniejszych momentów naszych działań związanych z ochroną dziedzictwa światowego, ale nie jedyny. Historia aktywności Polski w tym zakresie sięga długo przed tym zanim Konferencja Generalna UNESCO przyjęła w 1972 r. Konwencję. W 1948 r. powstała Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN), czerpiąca
z przedwojennych doświadczeń, w tym dorobku naukowego prof. Władysława Szafera. W 1956 r. powołane zostało Międzynarodowe Centrum Studiów nad Ochroną i Restauracją Dóbr Kultury (ICCROM). Pierwszym przewodniczącym jego rady naukowej był prof. Stanisław Lorentz. Niecałą dekadę później powstała Międzynarodowa Rada Ochrony Zabytków (ICOMOS), której kongres założycielski odbył się w Warszawie w 1965 r. Obydwie te organizacje to najistotniejsze ciała doradcze Komitetu Światowego Dziedzictwa.

Udział polskich ekspertów w kształtowaniu idei wspólnego dziedzictwa ludzkości miał również znaczenie w kontekście odbudowy zniszczonej po wojnie Warszawy. Dzięki doświadczeniu wybitnych polskich naukowców precyzyjnie odbudowane Stare Miasto stało się pierwszym zrekonstruowanym zabytkiem wpisanym listę UNESCO.

Wydawało się, że rekonstrukcja zabytków Warszawy przeszła już do historii i nie przykuwa uwagi świata. Dzisiaj to się bardzo zmieniło, a powodem jest zniszczenie miast – głównie Aleppo. Pół roku temu w Brukseli spotkałam się z jedną z ważniejszych osób w UNESCO z prof. Francesco Bandarinem, który po raz pierwszy zadał mi pytanie: jak odbudowaliście Warszawę, tzn. na podstawie jakich planów, ile pracowali konserwatorzy. (…) Obecnie chodzi o przyszłą odbudowę Aleppo, w związku z tym oczy UNESCO są powtórnie zwrócone na Warszawę – powiedziała prof. IH dr hab. PAN Magdalena Gawin, Wiceminister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalny Konserwator Zabytków, Pełnomocnik ds. organizacji 41. sesji.
Głównym organizatorem sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa jest Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, które powołało Pełnomocnika ds. organizacji 41. sesji w osobie Pani wiceminister Magdaleny Gawin. Narodowy Instytut Dziedzictwa zapewnia obsługę merytoryczną, organizacyjną i administracyjną Pełnomocnika, co w praktyce oznacza, że jest koordynatorem i organizatorem wykonawczym sesji.

W celu organizacji przedsięwzięcia zostały powołane odpowiednie struktury. Na poziomie rządu jest to zespół międzyresortowy. W jego skład, oprócz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, wchodzi m.in. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministerstwo Środowiska oraz odpowiednie służby. Na poziomie Narodowego Instytutu Dziedzictwa funkcjonuje Zespół zadaniowy ds. organizacji 41. sesji, wspierany przez kolegium doradcze dyrektora NID.

Równolegle, podobnie jak w latach ubiegłych, NID koordynuje przygotowania polskiej delegacji do sesji Komitetu Światowego Dziedzictwa od strony merytorycznej. Sześć tygodni przed dorocznym spotkaniem udostępniane są raporty przygotowane przez sekretariat i organizacje doradcze. Zespół Instytutu pod kierownictwem Katarzyny Piotrowskiej analizuje te materiały i we współpracy z członkami delegacji na sesję Komitetu oraz przedstawicielami Ministerstwa Spraw Zagranicznych i Ministerstwa Środowiska przygotowuje propozycje merytorycznego stanowiska Polski w sprawach istotnych z punktu widzenia Konwencji Światowego Dziedzictwa oraz interesu Polski.
• Szczegółowe informacje dotyczące 41. sesji dostępne są na stronie wydarzenia: www.41whckrakow2017.pl oraz Twitterze: @info_whc
• Obrady Komitetu Światowego Dziedzictwa będą transmitowane na żywo online na stronie UNESCO: http://whc.unesco.org/en
• Zdjęcia polskich miejsc światowego dziedzictwa dostępne są na stronie: www.zabytek.pl

Na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO znajduje się 14 miejsc z terenu Polski:

• Historyczne centrum Krakowa (wpis 1978 r.)
• Królewskie Kopalnie Soli w Wieliczce i Bochni (wpis 1978 r., 2013 r.)
• Belovezhskaya Pushcha / Puszcza Białowieska (wpis 1979 r., 1992 r., 2014 r.)
• Auschwitz Birkenau, niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady /1940-1945/ (wpis 1979 r.)
• Historyczne centrum Warszawy (wpis 1980 r.)
• Stare Miasto w Zamościu (wpis 1992 r.)
• Miasto średniowieczne w Toruniu (wpis 1997)
• Zamek krzyżacki w Malborku (wpis 1997)
• Kalwaria Zebrzydowska: manierystyczny zespół architektoniczno-krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy (wpis 1999)
• Kościoły Pokoju w Jaworze i Świdnicy (wpis 2001)
• Kościoły drewniane południowej Małopolski: Binarowa, Blizne, Dębno, Sękowa, Haczów, Lipnica Murowana (wpis 2003)
• Muskauer Park / Park Mużakowski (wpis 2004)
• Hala Stulecia we Wrocławiu (wpis 2006)
• Drewniane cerkwie w polskim i ukraińskim regionie Karpat (wpis 2013)

Anika Paliszewska
Narodowy Instytut Dziedzictwa